ایرج جنتی عطایی ؛ گل سرخ ترانه

موسیقی کوک| مهدی فیضی صفت – دهه ۵۰، روزگار فروغ موسیقی پاپ ایران بود؛ نسلی طلایی از خوانندگان، آهنگسازان و ترانه‌سرایانی مانند ایرج جنتی عطایی وارد عرصه شدند که آثار مشترک‌شان، بخشی از حافظه موسیقایی مردم این سرزمین را پر کرد.

بیش از نیم قرن می‌گذشت از روزگاری که زبان محاوره وارد شعر شده و مخاطب عام را نیز با خود همراه کرده بود، اما هنرمندی در اوایل دهه ۵۰، ترانه را به نقطه جدیدی رساند که جریان «ترانه نوین« نام گرفت.

ایرج جنتی عطایی، یکی از اضلاع مثلث «ترانه نوین» ایران که او را «گل سرخ ترانه» نیز می‌نامند، در همکاری با آهنگسازانی مانند بابک بیات و فرید زلاند و خوانندگانی مثل ابراهیم حامدی و داریوش اقبالی، آغازگر اتفاقی تازه در موسیقی ایران شد.

زبان متفاوت، دایره واژگانی وسیع و عفت کلامی ایرج جنتی عطایی سبب شد ترانه‌هایش به شدت مورد توجه قرار بگیرند و نام او را بر سر زبان‌ها بیندازند.

نگاهی به آثار ایرج جنتی عطایی نشان می‌دهد هیچ‌گاه عباراتی مانند «دوستت دارم» را به صراحت در ترانه‌هایش به کار نبرده و از کلمات دیگری که سایه شــرم و حیا را بر خود دارند برای ابراز علاقه به معشوق استفاده کرده است.

«ستیز» تگرگ و گلبرگه، «مصاف» آینه و الماسه، «پیکار» کبریت و خرمن، «نبرد» ارکیده و داسه، بهره
بردن از چهار کلمه متفاوت، اما هم‌معنا در یک بیت، از جمله اتفاقاتی است که تحسین دیگر شاعران و ترانه‌سرایان را نیز برمی‌انگیزد، تا جایی که امیر ارجینی، ترانه‌سرایی که همکاری‌های موفقی با محسن چاوشی داشت، می‌گفت: «آرزو می‌کردم این ترانه را من می‌سرودم.»

دیگر ترانه‌سرایان پس از انقلاب فعال در ایران مانند مرحوم افشین یداللهی، اهورا ایمان، یغما گلرویی نیز همیشه ارادت خود را به این ترانه‌سرا اعلام کرده‌اند و در جلسات نقد و کارگاه‌های ترانه خود بارها به تمجید از ایرج جنتی عطایی پرداخته‌اند.

به طور مثال در یکی از همین جلسات، ترانه «چکاوک» که به یاد مرحوم بابک بیات سروده شد را به عنوان بهترین ترانه دهه اخیر انتخاب کردند.

ایرج جنتی عطایی، رفاقتی دیرین و رابطه عاطفی عمیقی با مرحوم بیات داشت. در روزهایی که آهنگساز
فقید موسیقی ایران زمین به سختی نفس می‌کشید و روزهای پایانی عمر را پشت سر می‌گذشت، در مصاحبه‌ای گفت تجسمی از خویش را در «ایرج» می‌دیده است.

ترانه‌هایی کــه از ایرج جنتی عطایی در ذهن مخاطبان موسیقی پاپ نقش بسته، کم نیستند؛ «فریاد
زیر آب»، «عروسک»، «یاور همیشــه مؤمن»، «برادر جان»، «طلایه‌دار»، «خاکستری»، «ستاره‌های سربی»، «باور کن»، «خوابم یا بیدارم» و ده‌ها ترانه دیگر که جزو محبوب‌ترین و ماندگارترین ترانه‌های موسیقی پاپ ایران هستند از ذهن ایرج جنتی عطایی تراوش کرده است.

او که سال‌هاست در لندن زندگی می‌کند از دانشکده هنرهای دراماتیک تهران در رشته تئاتر فارغالتحصیل شده و مدرک دکترای جامعه‌شناسی خود را از دانشگاه چلسی دریافت کرده است.

به همین دلیل در تمام سال‌های گذشته، همیشه دستی بر آتش تئاتر داشته و نمایشنامه‌های پُرتعدادی را که به رشته تحریر درآورده با حضور بازیگران نامداری چون بهروز وثوقی و گلشیفته فراهانی به روی صحنه برده است.

دهه هشتاد، دهه دلگیری ایرج جنتی عطایی از یاران دیروز بود. او در این سالها به ترانه‌های پُست‌مدرن روی آورد و از کلماتی استفاده کرد که در گذشته از او نمی‌شنیدیم.

انتشار یکی از ترانه‌های او با صدای خواننده‌ای آن سوی آبی جنجال زیادی به پا کرد؛ «ترانه‌هامو پس بده» گویی به خوانندگان و آهنگسازانی طعنه می‌زد که دهه‌ها با او همکاری کردند، اما خودش می‌گوید: «این ترانه،
دردی ۵۰ ساله بوده و شخص خاصی را مد نظر قرار نمی‌دهد.»

۷۴ سال پیش در چنین روزی، ۱۹ دی‌ماه سال ۱۳۲۵ کودکی در مشــهد از مادری ترکمن و پدری تبریزی زاده می‌شود و نام خود را در آسمان شعر و ترانه ایران ماندگار می‌کند.

اویی که هیچ‌گاه از یاد نمی‌برد نام امروزش را بیش از هر فردی مدیون پرویز مقصدی، آهنگساز فقید موسیقی ایران است که ملودی‌هایی را در سال‌های پایانی دهه ۴۰ بر روی ترانه‌هــای او قرار داد و سبب‌ساز آغاز روزگار موفق ایرج جنتی عطایی شد.

امروز او هفتاد و چهارمین سالروز تولد خود را در انگلستان جشن می‌گیرد؛ هنرمندی که دستی بر آتش شعر نیز داشته و غزل‌های ماندگاری چونان «جوانه» با مصرع پایانی مشهور «هر چه تبر زدی مرا/ زخم نشد جوانه شد» نیز در کارنامه دارد.