قابی از فرشته‌ها
نخسین دوره جشنواره ملی هنری «همام»، نمایشگاه آثار هنری توان‌یابان، به پایان رسید
علی نامجو-موسیقی کوک| در کوچه خیابان‌های شهرها و روستاهایمان اغلب وقتی آدم‌هایی را می‌بینیم که با ما تفاوت دارند یا به خاطر این تفاوت تلاش می‌کنیم از آنها دور باشیم یا در خوش‌بینانه‌ترین حالت ممکن به آنها ترحم کنیم.
معلولان یا همان توان‌یابان اما از این واکنش‌ها احساس بدی پیدا می‌کنند و مهم‌ترین حس را برای بودن در جامعه که همان امنیت است، از دست می‌دهند.
در این چندساله بعضی آدم‌ها سعی کردند به عموم جامعه نشان دهند که توجه، چیزی است که توان‌یابان به آن احتیاج دارند نه ترحم اما متاسفانه شاید واکنش ترحم‌آمیز در مواجهه با معلولان جسمی و ذهنی تبدیل به یکی از خصوصیات درونی ما شده است.
دختر مشهور اینستاگرامی
یکی دو سال قبل بود که تابلوهای نقاشی یک هنرمند توان‌یاب در اینستاگرام دست‌به‌دست می‌شد و در نگاه اول شاید هیچ‌کس باور نمی‌کرد که آدمی با معلولیت جسمی این نقاشی‌های زیبا را خلق کرده است.
او کم‌کم در این فضا به شهرت هم رسید و چهره‌های شناخته‌شده که او تصویرشان را روی بوم آورده بود، برایش پیام تشکر فرستادند و از او تقدیر کردند.
خیریه متوسلین به امام رضا(ع) پیش‌ازاین یک گالری مخصوص معلولین هنرمند یا به تعبیر برگزارکنندگان توان‌یابان هنرمند را با نام «مهر هنر» در دزاشیب راه انداخته بود و آن دختر هنرمند اولین کسی بود که نمایشگاه انفرادی آثارش را در آن گالری برگزار کرد.
به قول مدیر اولین دوره نمایشگاه «همام» هدف از راه‌اندازی آن گالری این بود که بتوانند توان‌یابان را از سراسر کشور شناسایی کنند و آثارشان را در آن به نمایش بگذارند.
همه آثار فاطمه حمامی که احتمالاً اغلب خوانندگان این نوشته با پرتره‌هایش از چهره‌های شناخته شده‌ای همچون علی دایی، علی کریمی و کریستین رونالدو آشنا هستند، در اولین دوره‌ای که در گالری مهر هنر نمایشگاهی مختص هنرمندان توان‌یاب برگزار شد، به فروش رسید و دست‌اندرکارانش حرکت در مسیری را شروع کردند که در آن بتوانند هنرمندان توان‌یاب از سراسر کشور را شناسایی کنند و نمایشگاه‌های مشابهی از آثار آنها را هم راه بیندازند.
به قول کریم پاشازاده که دبیر اولین دوره از جشنواره «همام» است، این ایده به ذهن برگزارکنندگان نمایشگاه در گالری مهر هنر رسید که چرا باوجود این‌همه هنرمند توانمند در میان معلولان جشنواره‌ای باهدف شناسایی و معرفی آنها به جامعه هنر ایران راه‌اندازی نشود؟
در جهان هست، در ایران نه!
در دنیا به هنر و مهارت توان‌یابان توجهی جدی می‌شود و مثلاً از سال ۱۹۸۰ تا امروز در ژاپن یک المپیاد هنری مهارتی وجود دارد که هر چهار سال یک بار پذیرای توان‌یابان در عرصه‌های مختلف از سراسر جهان است، اما کشور ما تیم مهارتی هنری برای توان‌یابان ندارد.
برگزارکنندگان اولین دوره جشنواره «همام» آستین‌هایشان را بالا زدند تا شاید جای خالی سازوکاری برای تشکیل این تیم را در ایران پر کنند. فراخوانی داده شد و ۱۱۵۰ توان‌یاب هنرمند از سراسر ایران شناسایی شدند.
۸۰۰ اثر هم به‌دست دبیرخانه رسید تا داوری شوند و از میان این آثار ۱۶۰ اثر برای نمایش در نمایشگاه فرهنگستان هنر انتخاب شد. ۱۶۰ تابلو از ۱۶۰ هنرمند که در میانشان بیش از ۱۰ چهره بین‌المللی را هم می‌شد سراغ گرفت.
با توجه به اینکه نام جشنواره روی این رویداد گذاشته شده است، هنرهای تجسمی تنها بخشی از آن بود که به‌عنوان فاز اول برگزار شد و دیروز هم برگزیدگانش را شناخت. در این دوره از جشنواره، هنرمندان فعال در عرصه موسیقی و تئاتر که در دسته توان‌یابان قرار می‌گیرند، هرروز در محل برگزاری نمایشگاه برنامه اجرا کردند.
رئیس سازمان بهزیستی کل کشور، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و برخی از هنرمندان فعال در عرصه تجسمی در این نمایشگاه حضور داشتند.
در اولین دوره جشنواره ملی هنری «هُمام» آثار هنرمندان توان‌یاب از ۲۶ استان و ۶۰ شهر پیش روی مخاطبان قرار گرفت و از میان ۱۶۰ اثری که به نمایش گذاشته شد، ۶۰ اثر هم به فروش رسید.
نمایندگانی از معلولان و بیماران مختلف
برگزارکنندگان این جشنواره تلاش کردند تا کسانی که دچار بیماری‌ها و معلولیت‌های مختلف هستند، در این دوره حاضر شوند، بنابراین قربانیان اسیدپاشی، بیماران میاستنی گراویس، بیماران سی‌پی و کسانی که به بیماری سندروم داون مبتلا هستند، در این نمایشگاه نماینده داشتند.
۷۰درصد از شرکت‌کنندگان در این رویداد را بانوان تشکیل می‌دادند و ۳۰درصدش را آقایان و کوچک‌ترین هنرمند حاضر در این جشنواره ۱۲سال سن داشت و بزرگ‌ترین هنرمند ۶۶ ساله بود.
شاید این جشنواره را بشود اولین فضایِ جشنواره‌ای و رقابتی برای هنرمندان توان‌یاب به‌حساب آورد که لااقل یک کارکرد بزرگ برای شرکت‌کنندگان را داشت. کسانی که به‌عنوان بازدیدکننده در نمایشگاه آثار برگزیده این هنرمندان شرکت کردند، از این به بعد به‌جای حس ترحم و دلسوزی نسبت به توان‌یابان آنها و توانایی‌هایشان را خواهند دید.
کریم پاشازاده دبیر اولین دوره از جشنواره همام معتقد است که با به نمایش درآمدن آثار این هنرمندان در خانواده‌های آنها موجی از نشاط ایجاد می‌شود و مادران و پدرانی که برای رسیدن این هنرمندان به این جایگاه هنری تلاش کرده‌اند، حالا کمی از خستگی این مسیر سخت را از تنشان به در خواهند کرد.
خانواده‌هایی هم که عضو یا اعضای معلولی را در خود دارند و تا امروز برایشان هیچ کاری نکرده‌اند، با دیدن این نمایشگاه دریافته‌اند که می‌توانند فرزندانشان را در مسیر هنر قرار دهند و شاید به همین زودی به آنها افتخار هم کنند.
درسی برای کسانی که معلولیت و بیماری ندارند
شاید این نکته را هم باید از ذهن دور نکرد این نمایشگاه می‌تواند درسی باشد برای کسانی که هیچ معلولیت جسمی یا ذهنی هم ندارند اما دست روی دست گذاشته‌اند و زانوی غم بغل گرفته‌اند. آنها هم مخاطبان جدی این نمایشگاه بودند.
این گروه که به‌احتمال مدام در حال توجیه تلاش نکردن‌هایشان هستند، با حضور در این نمایشگاه دریافته‌اند که حتی معلولیت جسمی یا ذهنی هم نمی‌تواند مانعی غیرقابل شکست برای رسیدن به موفقیت در زندگی باشد، منتها هرکسی به‌اندازه ظرفش.
این‌طور به نظر می‌رسد که در آینده بناست این جشنواره در بخش‌های دیگری هم برگزار شود به این امید که روزی به یک جشنواره هنری و مهارتی کامل برسیم تا از دل آن بتوانیم تیم ملی هنری مهارتی توان‌یابان ایرانی را بیرون بکشیم و به‌زودی در رویدادهای جهانی نمایندگانی از کشورمان داشته باشیم.
نکته جالب در این نمایشگاه مشاوره دست‌اندرکاران برای قیمت‌گذاری تابلوها بود. در این نمایشگاه کمترین قیمت یک تابلو ۳۵۰ هزار تومان بود و بالاترین قیمت یک اثر ۱۷۵میلیون تومان.
به گفته پاشازاده حاضران در این دوره از جشنواره آن‌قدر از این رویداد روحیه گرفته‌اند که حالا لحظه‌شماری می‌کنند تا به شهرهای خودشان برگردند و خلق آثار هنری را از سر بگیرند. آنها به دنبال برگزاری جشنواره‌های انفرادی خودشان هم هستند.
در این دوره از سیستان‌وبلوچستان گرفته تا آذربایجان شرقی هنرمند توان‌یاب به فرهنگستان هنر آمده بود و حضور مسئولان و مدیران استانی باعث شد تا این هنرمندان در شهر و روستای خودشان هم شناخته شوند؛ این بار اما با هنرشان نه معلولیتی که دارند.
نمایشگاهِ جشنواره همام از ۲۶ آذرماه در فرهنگستان هنر کارش را آغاز کرد و تا ۲ دی‌ماه هم ادامه داشت. اختتامیه این جشنواره دیروز در ایوان شمس برگزار شد.
۸ نفر نخست این دوره به انتخاب هیئت‌داوران تندیس جشنواره را دریافت کردند، ۸ نفر لوح تقدیر گرفتند و به ۸ نفر نشان شایستگی داده شد.
منتشر شده در روزنامه همدلی